Zbyszyce

Treść

Dane liczbowe:

Liczba mieszkańców – 320

Powierzchnia – 412 ha

Przysiółki – Biadaki

Krótki opis miejscowości:

Zbyszyce to wieś położona ustronnie na wschodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego w odległości około 10 km od Nowego Sącza. Nazwa wsi wywodzi się od imienia Zbysz.

Dzieje Zbyszyc złączone są nierozerwalnie z takimi nazwiskami jak: kardynał Zbigniew Oleśnicki, Kempińscy, Stadniccy, Szujscy, Langerowie. Miejscowość doświadczona przez powodzie, pożary, wojny, najazdy przeżywała też chwile wielkie. Tutaj wypoczywał weteran awiacji - major Iszkowski, tutaj przyjeżdżał na wakacje słynny Julian Aleksandrowicz, w Zbyszycach ekipa hollywoodzka kręciła film z amerykańskimi i polskimi gwiazdami kina. Zbyszyce, to także niesamowite zabytki historyczne, które świadczą o bogactwie tych ziem.

Trudno dzisiaj jednoznacznie określić kiedy powstały Zbyszyce. Najstarszym zabytkiem we wsi jest nagrobek rycerza Bartłomieja Kempińskiego z 1294 roku. Kempińscy byli właścicielami Zbyszyc do XVI wieku. W kronikach Jana Długosza znajduje się zapis, że już w XIII wieku w Zbyszycach istniała parafia. Początkowo we wsi wystawiono kościółek gotycki, drewniany. Prawdopodobnie wybudowany był w 1242 roku. Dwieście lat później, w 1447 roku kardynał Zbigniew Oleśnicki, metropolita krakowski konsekrował w Zbyszycach kościół murowany o charakterze obronnym. Na zewnątrz kościoła znajdują się liczne szkarpy, czyli mury podpierające i umacniające ściany. W prezbiterium znajduje się sklepienie gotyckie, krzyżowo-żebrowe. Zauważamy tam liczne, rzeźbione w kamieniu, tarcze herbowe fundatorów kościoła. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Ukrzyżowania, a nad nim owalny obraz patrona kościoła, św. Bartłomieja apostoła. Charakterystyczna jest chrzcielnica kamienna z XVIII w. na podstawie gotyckiej z  wieku XV. Bardzo cenne w tym kościele jest, zachowane w tzw. lunecie sklepienia, renesansowe malowidło z roku wnet po 1641. Przedstawia ono świętego pustelnika znad Dunajca, św. Świerada z Tropia, według miedziorytu niderlandzkiego artysty Jana Sadelera (zmarłego w r. 1600). Święty jest przedstawiony w pozycji siedzącej i modlitewnej, we wnęce dębu; w jego ścianach tkwią kolce, a nad głową świętego - zawieszone kamienie, które miały mu ułatwiać modlitewne czuwanie. U stóp świętego - orzechy postne. Konary dębu zdają się przyginać ku niemu, jakby chciały uczestniczyć w jego modlitwie i uwielbianiu Boga.

W 2003 roku pożar kościoła strawił całkowicie wieżę kościelną. Wraz z wieżą spłonął drewniany dach świątyni i tym samym bezpowrotnie zatracone zostały polichromie znajdujące się na sklepieniu wewnątrz kościoła. W kościele corocznie prowadzone są  prace konserwatorskie mające na celu przywrócenie świetności   obiektu.

W majątku Zbyszyce stoi także piękny dwór ziemiański. Niegdyś we wsi odbywały się największe jarmarki w okolicy. Zbyszyce posiadały obok prawa urządzania jarmarków, także własną karczmę z zajazdem, browar, gorzelnię, pocztę i placówkę żandarmerii wojskowej. Wówczas Zbyszyce były miastem, posiadającym około 200 domów. Z miasta Zbyszyce dziś pozostało niewiele, ponieważ w roku 1941 dokończono budowę zapory wodnej w Rożnowie i większa część Zbyszyc znalazła się pod wodami Jeziora Rożnowskiego.

Zachowały się na szczęście zabytki: gotycki murowany kościół, zespół dworski w skład którego wchodzą: duży park z aleją jesionów i unikatowymi odmianami sosny, dwór z XVII wieku. Wzmianki o strażnicy obronnej w Zbyszycach można odnaleźć w klasztorze sióstr Klarysek w Starym Sączu. W oratorium klasztornym znajduje się malowidło z 1767 roku przedstawiające zamek zbyszycki. Kasztel, a później dwór należały pierwotnie do rodu Kempińskich, następnie majątek przejęli Krzeszowie. Po nich Zbyszycami włodarzyli Stadniccy i Lanckorońscy. Kolejną rodziną, która osiadła w Zbyszycach byli Szujscy, potem Jordanowie i na końcu Zbyszyce przeszły w ręce rodziny Langerów, którzy na skutek wprowadzanej od lat czterdziestych XX wieku reformy rolnej zmuszeni byli opuścić majątek. Dziś dworem opiekuje się DPS w Zbyszycach.

Dwór w obecnym kształcie jest budynkim parterowym z poddaszem, posiadającym sześciokolumnowe portyki od strony frontowej i od parku. Portyki ujęte są między dwoma alkierzami, które przykrywają mansardowe daszki. Dach dworu jest dwuspadowy. Zachowany dzisiaj zespół dworski składa się z zabudowań - dawnej kuchni dworskiej i parku, w którym znajduje się malownicza jesionowa aleja, a także rzadko spotykane odmiany sosny. Park otoczony jest częściowo kamiennym murem. W kierunku kościoła, od dworu przez park prowadzi ścieżka, aż do barokowej bramy w murze. Było to niegdyś przejście łączące dwór ze świątynią. Przy bramie zachowała się kamienna kropielnica

Zbyszyce w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia były jedną z chętniej odwiedzanych miejscowości wypoczynkowych nad Jeziorem Rożnowskim. Duży, stary las i piękne plaże przyciągały turystów z całej Polski. Dziś na skutek zamulenia jeziora,  osuwisk, wieś podupada całkowicie. Warto jednak odwiedzić ten malowniczy zakątek Małopolski, ze względu na piękne położenie: z trzech stron Zbyszyce otacza jezioro, warto tutaj przyjechać z uwagi na bogactwo zabytków historycznych oraz ze względu na piękne tereny spacerowe w parku dworskim i okolicach gdzie dominuje cisza.

Zbyszyce to raj dla wędkarzy, samotników, poetów.  W roku 2000 Zbyszyce stały się miejscem, gdzie kręcono większość scen do filmu "Edges od the Lord" (Boże skrawki). Do wsi przyjechali wówczas Willem Dafoe (nominowany do Oskara za główną rolę w "Ostatnim kuszeniu Chrystusa"), Haley Joel Osment (nominowany do Oskara za główną rolę w "Szóstym zmyśle"), Ola Frycz, Olaf Lubaszenko, Małgorzata Foremniak, Andrzej Grabowski, Krystyna Feldman i inni.

To warto zobaczyć:

• kościół pw. Św. Bartłomieja,

• zabudowania dworskie,

• widok na jezioro rożnowskie i Tatry

• stanowisko lilii złotogłów.