Treść

W regionie Jeziora Rożnowskiego znajduje się szereg osobliwości zabytkowych i krajoznawczych wartych zobaczenia i odwiedzenia. Istotnymi elementami dziedzictwa kulturowego są tu obiekty sakralne, stanowiące cenne bogactwo dla sztuki romańskiej, gotyckiej oraz architektury drewnianej, a także pozostałości średniowiecznych zamków i renesansowej fortyfikacji, XIX-wieczne dwory, charakterystyczne dla terenów wiejskich kapliczki i krzyże przydrożne, liczne zagrody, spichlerze i chałupy. Poniżej zaprezentowano najważniejsze obiekty techniki i architektury gminy Gródek nad Dunajcem oraz jej okolic.

Zapora wodna w Rożnowie

Tama łącząca brzegi Dunajca w Rożnowie, powstała w latach 1935 – 1943 celem ochrony i ograniczenia skutków powodzi. Wzniesiona zapora ma 550 m długości, 32,5 m wysokości, a jej szerokość w koronie wynosi 9 m. Stały przepływ wykorzystano do uruchomienia elektrowni wodnej, którą wbudowano w środek tamy. Elektrownia składa się z czterech turbin i osiąga moc 56 MW. Obecnie zapora w Rożnowie nie jest udostępniona dla turystów, możliwy jest jedynie spacer promenadą. Współrzędne GPS: N 49.761515, E 20.662577. W okresie letnim - parking przy zaporze płatny.

Czy wiesz, że … W okresie budowy zapory w Rożnowie funkcjonowała tu linia kolejowa, biegnąca brzegiem Dunajca. Tor ułożono na terenie zbiornika obecnie wypełnionego wodą. Kolejka wąskotorowa łącząca Rożnów z Marcinkowicami służyła do transportu materiałów, maszyn i urządzeń, potrzebnych przy budowie tamy. Składy prowadzone były parowozami.

Most Stacha

To kamienna budowla znajdująca się w Znamirowicach (gmina Łososina Dolna, GPS: N 49.732454, E 20.691160, około 400 m od Jeziora Rożnowskiego), wzniesiona nad głębokim jarem w latach 70. XX wieku. Całą konstrukcję mostu oraz drogę budował własnoręcznie jeden człowiek – miejscowy gospodarz Jan Stach, któremu jar uniemożliwiał dojazd do gospodarstwa. Prace rozpoczął pod koniec lat 60., a po około 3 latach most był już przejezdny. Most mierzy 15 m wysokości, 12 m długości oraz 6 m szerokości. Ta imponująca budowla zwana jest również „Mostem Mocarza”. 

Czy wiesz, że … Most Stacha uważa się za największy na świecie most kamienny zbudowany przez jednego człowieka.

Kościół Świętych Pustelników Andrzeja Świerada i Benedykta w Tropiu

Romański murowany kościół z przełomu XI/XII wieku, położony na skalnym wzgórzu, otoczonym wodami Dunajca (GPS: N 49.795839, E 20.657010). To jeden z pierwszych kościołów na Sądecczyźnie, a zarazem jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce. Od 2002 roku Sanktuarium Diecezjalne Świętych Pustelników Świerada i Benedykta. W Tropiu pod koniec X wieku przebywał pustelnik Świerad, który słynął  z przykładnego i ascetycznego życia. Wraz z zakonnikiem Benedyktem prowadził na tej ziemi szeroką działalność misyjną. Dziedzictwo św. Świerada jest dziś szczególnie widoczne, a kult tego świętego wciąż żywy. Kościół prawdopodobnie został ufundowany przez króla Kazimierza Odnowiciela w 1045 roku, po śmierci Świerada, a w roku 1073 poświęcony przez biskupa Stanisława ze Szczepanowa. Pierwotnie cała świątynia była romańska – zbudowana z kamienia z prezbiterium na planie kwadratu. Z tego okresu zachowały się trzy, częściowo zamurowane, niewielkie okna, fragment fresku z popiersiem św. Stefana, namalowany na ścianie krzyż „zacheuszek” oraz tabernakulum w formie wnęki ściennej, w którym obecnie przechowywane są relikwie św. Świerada.  Świątynia w Tropiu przechodziła burzliwe losy. W XIII wieku w wyniku najazdu Tatarów została zniszczona. Na przełomie XVI/XVII wieku trafiła w posiadanie arian. W okresie baroku uległa całkowitej przebudowie i renowacji po zniszczeniach dokonanych w czasie okupacji ariańskiej. Barokowy jest m.in. obraz w ołtarzu głównym ukazujący scenę koronacji NMP adorowanej przez patronów kościoła oraz tzw. „klasztorek” – rodzaj pomieszczenia  zewnętrznego, w którym dziś mieści się muzeum parafialne (filia muzeum diecezjalnego). Kolejny styl jaki się tu zaznaczył to rokoko, który uwidacznia się m.in. w płaskorzeźbie Madonny z Dzieciątkiem i w licznych malowidłach. Obraz św. Benedykta zasłania zabytkową figurkę św. Świerada pochodzącą  z pustelni. Obecnie, w czasie niektórych nabożeństw figurka jest odsłaniana. W świątyni znajduje się też obraz ze sceną Zesłania Ducha Świętego – będący kopią renesansowego dzieła Giorgia Vasariego (ucznia Michała Anioła). Przy północnej ścianie kościoła znajduje się duży drewniany krzyż, wydobyty prawdopodobnie w XVIII wieku z Dunajca podczas powodzi. Przy nim umieszczono relikwie Krzyża Chrystusowego z Golgoty. Poza budynkiem kościoła istnieje ponadto wiele obiektów i miejsc związanych z życiem św. Świerada. M.in. są to: murowana dzwonnica przy kościele, w której najstarszy dzwon z roku 1936 odlano jako pamiątkę 900-lecia śmierci św. Świerada oraz Dąb św. Świerada pod skałą, na której stoi kościół. Kolejne ślady po świętym odnaleźć można w lesie, niedaleko kościoła. W miejscu dawnej pustelni pod skałą znajduje się kaplica zwana  „Pustelnią”, obok niej skała św. Świerada, a dalej źródło wody. Więcej informacji: www.tropie.tarnow.opoka.org.pl, tel.: 18 440 30 76.

Czy wiesz, że … Obecna świątynia w Tropiu podobna jest do kościoła Św. Wojciecha stojącego na Rynku Głównym w Krakowie.

Czy wiesz, że … Pierwotna nazwa wsi Tropie to „Zawrót”. Pochodzi ona z X wieku i ściśle odnosi się do biegu Dunajca, który w tym właśnie miejscu zawracał.

Czy wiesz, że … Z okazji 900. Rocznicy kanonizacji św. Świerada powstała droga krzyżowa licząca czternaście stacji, nazwana Kalwarią Polskich Świętych, biegnąca od źródła do kościoła. Z kolei, w 1998 roku, na pamiątkę tysięcznej rocznicy życia pierwszego polskiego świętego, wokół kościoła ułożono Różaniec Polskich Świętych z kamiennych paciorków – obrobionych głazów.

Czy wiesz, że … Tropie to miejsce naznaczone wizytą św. Jana Pawła II. To tu, podczas diecezjalnej uroczystości Milenium Chrztu Polski w lipcu 1966 roku, arcybiskup Karol Wojtyła – późniejszy papież – wygłosił kazanie. Wypowiedział wówczas m.in. takie słowa: „(…) miejsce, gdzie żył, modlił się, a także duszpasterzował św. Świerad, na pewno było jednym z tych, na którym życie chrześcijańskie w Polsce poczęło się i zakorzeniło. Stoimy tutaj przy korzeniu. Właśnie dlatego to miejsce jest tak drogie i święte, bo z tego korzenia wyrosło drzewo; bez korzenia nie byłoby drzewa, tego drzewa tysiącletniego. To jest właśnie ten korzeń – korzeń świętości. Siłą naszego chrześcijaństwa, siłą naszego tysiąclecia jest to, że wyrasta ono z korzeni świętości, prawdziwej i rodzimej świętości. Takim właśnie korzeniem, jednym z tych korzeni, jest św. Świerad. Stoimy dzisiaj na miejscu jego życia, modlitwy, poświęcenia i działalności. Na to miejsce nie można tylko przyjść. Na to miejsce trzeba przypielgrzymować i na nim uklęknąć!”

Pustelnia i Źródło Św. Świerada

Zwiedzającym romański kościółek w Tropiu polecamy spacer do pobliskiego lasu, w którym można odnaleźć kolejne ślady po Świętym Świeradzie. Tu, w miejscu dawnej pustelni, znajduje się skała Św. Świerada oraz kaplica zwana "Pustelnią". Idąc dalej dotrzemy do źródła, z którego wodę czerpał ów święty. Wg wierzeń miejscowej ludności woda z tego źródła posiada właściwości lecznicze. Do Pustelni i Źródła prowadzi wytyczony szlak: za cmentarzem parafialnym nalezy skręcić w prawo, po drodze mijamy  zabytkowy cmentarz, na którym pochowano 510 zmarłych w 1847 roku na zarazę cholery; około 800 m od kościoła znajduje się Pustelnia, a nieco dalej źródełko, od którego poprowadzono Kalwarię Wszystkich Świętych (idąc Drogą Krzyżową można dojść z powrotem do kościoła).

Kościół Św. Bartłomieja w Zbyszycach

To murowany, gotycki kościół z  XV wieku, położony na skłonie wzgórza otoczonego z trzech stron wodami Jeziora Rożnowskiego, w miejscowości Zbyszyce (GPS: N 49.711626, E 20.662853). Kościół, mimo zniszczeń w wyniku pożaru w 2003 roku, posiada cenne wnętrze, na które składają się m.in. malowidła gotyckie we wnękach ołtarzowych, polichromowany ołtarz z początku XVIII wieku z obrazem Ukrzyżowania oraz owalnym obrazem patrona parafii - św. Bartłomieja Apostoła, renesansowa luneta (element sklepienia) przedstawiająca św. Świerada - pustelnika znad Dunajca, rokokowe tabernakulum, gotyckie stalle z XVI wieku oraz barokowa chrzcielnica kamienna z 1724 roku. Na zewnątrz świątyni znajdują się liczne szkarpy (przypory), czyli mury podpierające i umacniające ściany. Wspomniany pożar kościoła całkowicie strawił wieżę budynku, a wraz z nią również drewniany dach. Spłonęły również zabytkowe polichromie znajdujące się na sklepieniu. Więcej informacji: tel. (18) 443 22 66.

Szlak Architektury Drewnianej

To kulturowy szlak tematyczny, obejmujący cenne perełki architektoniczne, zbudowane w drewnie i przetrwałe do naszych czasów. Wśród nich są zarówno obiekty sakralne (kościoły, kaplice, dzwonnice, cerkwie), ale też świeckie (wiejskie chałupy, dwory, spichlerze, młyny, zabudowa miejska, wille itp.). Zabytkowe budownictwo drewniane jest dziś nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu. Unikatowa wartość historyczna i architektoniczna niektórych obiektów sprawiła, iż 14 polskich drewnianych zabytków sakralnych wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, w tym aż 8 z województwa małopolskiego (kościoły w Binarowej, Dębnie, Lipnicy Murowanej, Sękowej oraz cerkwie w Brunarach Wyżnych, Kwiatoniu, Owczarach, Powroźniku). Małopolski Szlak Architektury Drewnianej obejmuje także kilka obiektów, znajdujących się w regionie Jeziora Rożnowskiego. Warto odwiedzić malowniczo położone drewniane kościółki: w Przydonicy, Podolu – Górowej, w Rożnowie, w Tabaszowej oraz na Juście. To co je łączy to przede wszystkim materiał budulcowy oraz zrębowa konstrukcja budowli obita pionowymi deskami. Innymi ciekawymi obiektami są z pewnością: dwór w Laskowej, skansen na Jędrzejkówce w Laskowej, modrzewiowy dwór w Wielogłowach, średniowieczna zabudowa w Ciężkowicach oraz Sądecki Park Etnograficzny w Nowym Sączu. Polecamy także wycieczkę do wspomnianej Lipnicy Murowanej, w której mieści się kościół św. Leonarda - wpisany w 2003 roku na UNESCO. Więcej informacji na temat obiektów znajdujących się Szlaku Architektury Drewnianej: www.drewniana.malopolska.pl.

Kościół Św. Wojciecha w Rożnowie

To drewniana świątynia usytuowana na wzgórzu w Rożnowie (GPS: N 49.768450, E 20.686350), powstała w 1661 roku w miejscu dawnej kapliczki poświęconej św. Wojciechowi. Fundatorem kościoła był kasztelan wojnicki – Jan Wielopolski z  Pieskowej Skały. Rożnowska świątynia zachwyca bogactwem wnętrza. W  prezbiterium, na tle malowideł hrabiny Bogumiły Stadnickiej, ulokowana jest grupa barokowych posągów tworząca scenę ukrzyżowania. Ołtarze boczne nawiązują do stylu francuskiego z pierwszej połowy XVIII wieku. W jednym z nich mieści się XVII-wieczny barokowy obraz Matki Boskiej Bolesnej pochodzący z dawnej kaplicy zamkowej, a w drugim obraz olejny na płótnie przedstawiający św. Wojciecha w biskupiej szacie. Inne ważne zabytki to: renesansowa kropielnica, kamienna chrzcielnica, XVII-wieczne stalle, klasycystyczna monstrancja, liczne dzieła malarskie z XVII i XVIII wieku oraz znajdująca się obok kościoła XIX-wieczna dzwonnica, w  której jeden z dzwonów został odlany przez Macieja Urlicha w roku powstania świątyni w Rożnowie. Więcej informacj: www.roznow.diecezja.tarnow.pl, tel. (18) 440 30 03.

Czy wiesz, że … Wedle podań na wzgórzu, na którym stoi kościół w Rożnowie, miał niegdyś odpoczywać pod lipami św. Wojciech – szczególnie dziś czczony w tej parafii. 

Czy wiesz, że ... Kościół w Rożnowie znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. 

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Podolu - Górowej

To gotycki kościół z początku XVI wieku w miejscowości Podole - Górowa (GPS: N 49.755600, E 20.768016). W jego wnętrzu mieszczą się bogato zdobione ołtarze w stylu renesansowym i barokowym oraz kopia słynnego obrazu o. Franciszka Lekszyckiego z drugiej połowy XVII wieku „Taniec śmierci” – z franc. „Danse macabre”. Więcej informacji:  (18) 440 10 53.

Czy wiesz, że … Oryginał obrazu „Taniec śmierci” można oglądać w kościele przy ul. Bernardyńskiej 2 w Krakowie.

Czy wiesz, że ... Kościół w Podolu - Górowej znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Kościół Matki Bożej Rożańcowej w Przydonicy

To  świątynia gotycka z 1527 roku w miejscowości Przydonica (GPS N 49.734150, E 20.774283). Wieża kościoła, dobudowana prawdopodobnie w XVIII wieku, ma kompozycję słupową. Wewnątrz budowli znajdują się m.in.: gotyckie ozdobienie stropów w nawie za pomocą płaskich kasetonów z malowanymi rozetami, późnorenesansowa polichromia ze scenami Męki Pańskiej, rokokowa ambona, XIX-wieczna chrzcielnica z zachowanym fragmentem renesansowego trzonu, tryptyk ukazujący Madonnę Apokaliptyczną na tle różanego gaju  oraz dzieła malarskie. Najcenniejszym jest słynący łaskami obraz w głównym (rokokowo - klasycystycznym) ołtarzu, przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem, nazywaną od wieków przez wiernych Matką Boską Pocieszenia. Kościół kilkakrotnie był restaurowany z początkiem XIX i XX wieku. Więcej informacji: www.przydonica.org, tel. (18) 444 38 30.

Czy wiesz, że … Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, znajdujący się w przydonickim kościele, był darem króla Jana III Sobieskiego, który gościł w Przydonicy, wracając z odsieczy wiedeńskiej w grudniu 1683 roku.

Czy wiesz, że ... Kościół w Przydonicy znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Kościół Św. Mikojała w Tabaszowej

Pierwotną budowlę wzniesiono w 1753 roku w Tęgoborzy. Na obecne miejsce, do Tabaszowej (gmina Łososina Dolna, GPS: N 49.744500, E 20.685050), przeniesiono go w 1982 roku. Jest to budowla oszalowana, zrębowej konstrukcji, z rokokowym wyposażeniem. We wnętrzu świątyni na szczególną uwagę zasługują: ołtarz główny z XVIII wieku z barokowym obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz pochodzący z końca XIX w. wizerunek św. Mikołaja, a także ornamentalno-figuralna polichromia z 1895 roku. Warto zaznaczyć, że z Tabszowej rozpościerają się niesamowite widoki, m.in. na Jezioro Rożnowskie i zaporę wodną w Rożnowie. Więcej informacji: www.parafiatabaszowa.republika.pl, tel. (18) 444 91 37.

Czy wiesz, że ... Kościół w Tabaszowej znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Kościół Narodzenia NMP na Juście

To drewniany kościół na Górze św. Justa (400 m n.p.m.) w miejscowości Tęgoborze (gmina Łososina Dolna, GPS: N 49.724218, E 20.641591, przy drodze krajowej nr 75), wzniesiony w XVII w., a powiększony w XVIII wieku. Wedle tradycji, kościółek został zbudowany na miejscu legendarnej pustelni św. Justa. Jest to niewielka budowa o konstrukcji zrębowej, oszalowana, z barokowym wyposażeniem. Pielgrzymów przyciąga tu słynący łaskami obraz z XVII wieku w ołtarzu głównym, przedstawiający Matkę Boskią Częstochowską, zwaną Juścieńską oraz reprezentujący ludowy barok obraz św. Justa z 1677 roku. Więcej informacji: www.tegoborze.diecezja.tarnow.pl, tel. (18) 444 93 55.

Czy wiesz, że ... Kościół na Juście znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. 

Cmentarz wojenny w Podolu - Górowej

To  cmentarz z I wojny światowej nr 356, w miejscowości Podole - Górowa (GPS: N 49.757860, E 20.766786, obok cmentarza parafialnego). Pochowano tu 22 żołnierzy austrowęgierskiej piechoty.

Stary młyn i spichlerz w Jelnej

Nieco na uboczu, z dala od głównych szlaków wokół Jeziora Rożnowskiego, w miejscowości Jelna znaleźć można ślady dawnej świetności znajdującego się tu niegdyś grodu. Są to: spichlerz z 1827 roku oraz  młyn z XIX wieku położony nad małym stawem. Ze względu na zniszczone drewniane koło, obecnie młyn jest nieczynny. Po pożarze obiekt został odbudowany w 1899 roku. Na belce odnajdujemy datę 1908, lecz nie do końca wiadomo, co ona symbolizuje. Warto dodać, iż dawniej w okolicy znajdowało się aż siedem takich młynów.

Zabudowa w Ciężkowicach

Ciężkowice to niewielkie miasto na planie prostokąta położone w dolinie Białej. Z czasów lokacji miasta pochodzi zachowany średniowieczny układ urbanistyczny. Najważniejszym punktem jest tu czworoboczny rynek (Rynek w Ciężkowicach, GPS: N 49.786033, E 20.973166), pośrodku którego stoi murowany ratusz z przełomu XVIII i XIX wieku. Z tego samego okreu pochodzą podcieniowe domy, otaczające rynek. To budynki parterowe, drewaniane lub częściowo murowane, zwrócone szczytem do rynku, z głębokimi podcieniami wspartymi na ozdobnych słupach z drewna.  Warto dodać, iż w pobliżu rynku znajduje się neogotycki, ceglany kościół Chrystusa Miłosiernego i św. Andrzeja. W jego wnętrzu odnajdziemy wczesnobarokowy, namalowany na drewnie wizerunek Chrystusa Miłosiernego - Ecce Homo. Więcej informacji: www.ciezkowice.pl, ul. Rynek, tel. (14) 651 00 51.

Czy wiesz, że ... Zabudowa w Ciężkowicach znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Zamki w Rożnowie

Kompleks zabytkowych obiektów obronnych nad Dunajcem w Rożnowie obejmuje ruiny średniowiecznego zamku rycerskiego (tzw. zamek górny) oraz renesansowe fortyfikacje wraz z beluardą (tzw. zamek dolny).  

Ruiny średniowiecznego zamku w Rożnowie

To ruiny zamku rodu Rożenów z XIV wieku dominujące nad Rożnowem (przy drodze prowadzającej do zapory wodnej, GPS: N 49.767284, E 20.682151). Ród Rożenów początkowo siedzibę miał w zamku „Gródek” (na dzisiejszej wyspie Grodzisko). Swą nazwę miejscowość zawdzięcza właśnie rodzinie Rożenów. Pierwotnie Sulisław Jaksa Rożen wybudował obronny, drewniany zamek, który został zniszczony w wyniku najazdu wroga. Istnieje przekonanie, że strażnica istniała już w XIII wieku i pierwszymi właścicielami byli Gryfici, a dopiero w XIV wieku przeszła w ręce Rożenów. Syn Sulisława – Piotr Rożen odbudował zamek murowany. W XV wieku warownię wykupił rycerz bez skazy – Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima, bohater spod Grunwaldu. W późniejszym okresie zamek przeszedł w ręce Leliwitów Tarnowskich. Wówczas nie był już użytkowany, dlatego też popadł w ruinę. W najbliższym czasie realizowane będą plany odbudowy zamku. Obecnie ze względu na trwające prace archeologiczne i budowlane, obowiązuje tu zakaz wstępu.

Czy wiesz, że … Legendarny zamek w Rożnowie zostanie odbudowany. Taką decyzję podjęli potomkowie rodziny Stadnickich, którzy odzyskali należące do ich rodu przed II wojną światową ruiny średniowiecznej warowni. Zamek będzie rekonstruowany na podstawie szkiców słynnego XIX – wiecznego rysownika Napoleona Ordy.

Fortyfikacje w Rożnowie

To renesansowe fortyfikacje z XVI wieku w Rożnowie (GPS: N 49.772611, E 20.695825). Ich budowniczym był ostatni właściciel „górnego” zamku – hetman Jan Tarnowski. Tarnowscy zamierzali wybudować nowoczesną rezydencję (tzw. palazzo in forteca), jednak nie zrealizowali tych planów do końca. Budowę fortecy w Rożnowie podjęto w związku ze wzrostem zagrożenia tureckiego po bitwie pod Mohaczem. Z pierwotnej budowli zachowały się obronny mur kurtynowy, budynek bramny z bramą wjazdową, ślady fosy i przede wszystkim jedna z nielicznych na świecie beluarda datowana na XVII – XVIII wiek. Obiekt można zwiedzać na własną rękę; ze względu na brak oświetlenia, oznakowania i zabezpieczeń, należy zachować tu szczególną ostrożność.

Beluarda w Rożnowie

To pierwsza zachowana w Polsce fortyfikacja nowożytna, pochodząca z XVII – XVIII wieku, znajdująca się w miejscowości Rożnów (GPS: N 49.772611, E 20.695825, w sąsiedztwie fortyfikacji i dworu, na przeciw remizy strażackiej). Jest to element nieukończonej twierdzy wzniesionej z inicjatywy wybitnego teoretyka sztuki wojennej – Jana Amora Tarnowskiego. Bastion, pokryty olbrzymim sklepieniem, zbudowano w rzucie wydłużonego pięcioboku. W jego narożniku widnieje rzeźbiona tarcza herbowa Tarnowskich – Leliwa oraz postać związanego Turka. Całość wykonana jest z kamiennych ciosów. Reszta twierdzy została zniszczona w XVIII wieku. W XVI wieku w miejscu tym działała odlewnia armat i dzwonów zwana ludwisarnią – prawdopodobnie pierwsza w Polsce. Obiekt można zwiedzać na własną rękę; ze względu na brak oświetlenia, oznakowania i zabezpieczeń, należy zachować tu szczególną ostrożność.

Czy wiesz, że … W 1908 roku w pobliżu rożnowskiego zamku odkopano dwie brązowe bransoletki i siekierkę z epoki brązu, będące świadectwem kultury łużyckiej. Znaleziska obecnie można oglądać w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

Zamek Tropsztyn

To rekonstrukcja średniowiecznego zamku obronnego, znajdująca się tuż przy drodze krajowej nr 75 w miejscowości Wytrzyszczka (gmina Czchów, GPS: N 49.796553, E 20.645174). Bajkową scenerię zamku tworzą m.in. położenie obiektu na wzgórzu oraz opływające je rzeka Dunajec. Tropsztyn, niegdyś nazywany "Zamkiem na Zawrociu" ma bogatą historię, opiewaną w barwne legendy o dawnych zbójach i skarbie Inków. Zamek został zbudowany pod koniec XIV wieku przez ród Gierałtów. W XVI wieku uległ zniszczeniu i dopiero po 1993 roku przeprowadzono jego odbudowę i rekonstrukcję, a następnie udostępniono go zwiedzającym. Zamek można zwiedzać jedynie w sezonie letnim (wstęp płatny). Warto dodac, iż wieża zamku to doskonały punkt widokowy. Na terenie obiektu kawiarnia, sklep z pamiątkami, wystawa artystyczna, lochy. W pobliżu, na rzece Dunajec, kursuje prom elektryczny z Wytrzyszczki do Tropia. Więcej informacji: www.polinar.pl/tropsztyn, tel. (14) 684 34 61.

Czy wiesz, że ... Jak głosi legenda, w Tropsztynie miał być ukryty skarb Inków przywieziony z Peru.  Podobno bogactwa są schowane w podziemnym tunelu, wykutym pod Dunajcem, który dawniej miał łączyć podziemia zamkowe z położonym po przeciwnej stronie rzeki kościołem w Tropiu. O Inkach i ich związku z tym regionem opowiada wyświetlany podczas zwiedzania zamku film "Klątwa skarbu Inków".

Baszta w Czchowie

To murowana wieża zamkowa z XIV wieku, pełniąca niegdyś funkcje obronne. To pozostałość po dawnym średniowiecznym zamku w Czchowie nad Dunajcem (gmina Czchów, GPS: N 49.833368, E 20.677477). Zamek ochraniał szlak handlowy biegnący wzdłuż Dunajca i komorę celną dla towarów przywożonych z Węgier. Obecnie Baszta jest bardzo dobrze utrzymana i udostępniona do zwiedzania od 1 maja do 31 października (wstęp płatny). Na wieży znajduje się punkt widokowy, z którego roztacza się piękny widok na Dolinę Dunajca. Słynna Baszta  to znak rozpoznawczy Czchowa. Kojarzy się nie tylko z przeszłością, ale także z wyjątkowym wydarzeniem kulturalnym "Baszta Jazz Festival". Warto dodać, iż w budynku strażnika znajduje się wystawa archeologiczna, makieta zamku oraz sklepik z licznymi pamiątkami, wśród których należy wymienić certyfikat potwierdzający pobyt w mieście i zdobycie wzgórza. Dzięki specjalnej makiecie rycerskiej, każdy będzie mógł się tu poczuć jak prawdziwy rycerz. Ponadto od maja, w niedziele i święta o godzinie 12:00 z wieży zamkowej rozbrzmiewa czchowski hejnał.  Będąc w Czchowie warto zobaczyć również odnowiony Rynek z gotyckim kościołem, wzniesionym z miejscowego białego wapienia, stąd dawniej miasto nazywano "Ecclesia Alba" (łac. biały kościół). Więcej informacji: www.moksir.czchow.pl, tel. 14 684 31 88.

Dwór w Zbyszycach

To dwór usytuowany w sąsiedztwie gotyckiego kościoła w Zbyszycach (GPS: N 49.711104, E 20.663845). Obiekt posiadał obronny charakter i powstał na fundamencie starego zamku Śreniawitów. Prawdopodobnie pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku. Został wybudowany w stylu barokowym i klasycystycznym przez Szujskich. Do dziś zachował się układ z kolumnadami oraz zabytkowy park krajobrazowy z I połowy XIX wieku z okazami starodrzewu. We wnętrzu interesujące są kominki o stiukowej dekoracji. W latach 70. dwór został zaadoptowany na ośrodek wypoczynkowo – szkoleniowy. Obecnie w budynku dworu mieści się Dom Pomocy Społecznej, co oznacza, że wejście na jego teren możliwe jest jedynie za zgodą Dyrektora (tel.18 443 22 69).

Dwór Stadnickich w Rożnowie

To klasycystyczny dwór z XIX wieku, wybudowany w sąsiedztwie zamku „dolnego” w Rożnowie (GPS: N 49.772642, E 20.694302), przez rodzinę Stadnickich. Powstał prawdopodobnie w miejscu dawnej drewnianej rezydencji, która istniała w obrębie twierdzy Tarnowskich. Dwór przybrał typową, klasycystyczną formę, z charakterystycznym czterokolumnowym portykiem od frontu oraz z wgłębionym portykiem o 10 kolumnach od strony ogrodu. Dwór po wojnie pełnił funkcję szkoły, ośrodka kolonijnego, a potem wypoczynkowego. Wokół dworu znajduje się malowniczy park, po którym dziś biegają konie. Cały kompleks dworski można jedynie oglądać zza ogrodzenia, gdyż jest to obecnie własność prywatna i niestety nie jest udostępniona dla lokalnej społeczności oraz turystów. W pobliżu dworu  drewniany amfiteatr oraz bezpłatny parking.

Dwór w Witowicach Dolnych

To dwór wzniesiony w 1. połowie XIX wieku, w miejscowości Witowice Dolne (gmina Łososina Dolna, GPS: N 49.785000, E 20.659722). Obecnie znajduje sie w rękach prywatnych i  nie jest udostępniany turystom, jednakże warto mu się przyjrzeć chociażby z daleka. To budowla parterowa, zbudowana na planie prostokąta w stylu klasycystycznym. Na szczególną uwagę zasługuje fasada frontowa budynku, której głównym akcentem jest portyk o czterech doryckich kolumnach, zwieńczony półkolistym szczytem, a także wewnętrzny dziedziniec, który z czasem adaptowano na oszklone, osłonięte dachem patio. W składu zespołu dworsko - parkowego wchodziły również stodoła i obora oraz park z zabytkowym drzewostanem. Dwór w Witowicach Dolnych znajduje się po prawej stronie drogi prowadzącej do Rożnowa, ok. 1 km od zjazdu z drogi krajowej nr 75, w pobliżu stadionu sportowego klubu "Victoria".

Dwór w Łososinie Dolnej

To eklektyczna, murowana budowla wzniesiona w 1905 roku na miejscu dawnej, drewnianej siedziby właścicieli dóbr łososińskich, w miejscowości Łosisina Dolna (gmina Łososina Dolna, GPS: N 49.7322900, E 20.6121500). Dziś można ją jedynie oglądać z zewnątrz, gdyż od lat 90. ubiegłego stulecia jest własnością prywatną. Dwór nie jest obecnie użytkowany, dawniej gospodarzyły tu m.in.: Państwowa Stadnina Koni, Ośrodek Hodowli Zarodowej oraz Instytut Sadownictwa w Brzeznej. Zespół pałacowo – dworski niegdyś ubogacał park – teraz jest to jedynie zatarta kompozycja alejek spacerowych i podjazdu przed frontonem. Oprócz dworu mieszczą się tu też ułożone w czworobok budynki gospodarcze (spichlerz – magazyn, obora, rządcówka) z XIX wieku, które dawniej należały do folwarku. Aby dotrzeć do dworu w Łososinie, należy jechać jechać drogą krajową nr 75 w kierunku Nowego Sącza i skręcić w prawo w centrum Łososiny Dolnej na drogę prowadzącą do Limanowej. Innymi słowy jechać cały czas wzdłuż lotniska. Dwór znajduje się około 1,5 km od skrętu, po prawej stronie.

Dwór w Tęgoborzy

To klasycystyczny, murowany, parterowy dwór z przełomu XVIII i XIX wieku z czterospadowym dachem, ozdobiony czterokolumnowym portykiem z trójkątnym frontem, który łączy się z facjatą. Budowlę wznieśli najprawdopodobniej Stadniccy, którzy byli właścicielami dóbr tęgoborskich od 2. połowy XVIII wieku. Obecnie dwór jest w rękach prywatnych i nie jest udostępniony do zwiedzania, jednakże warto zobaczyć go z zewnątrz. Obiekt znaduje się w pobliżu szkoły w Tęgoborzy,
GPS: N 49.7083200, E 20.6388600.

Czy wiesz, że … Z tęgoborskim dworem związana jest słynna wierszowana przepowiednia, którą pod koniec XIX wieku podczas jednego z seansów spirytystycznych miał wygłosić ówczesny właściciel – hrabia Władysław Wielogłowski. Przepowiednia ta mówiła o przyszłości Polski i świata, m.in. zapowiadała dwie wojny światowe, odzyskanie niepodległości przez Polskę czy wybór papieża Polaka. Tekst przepowiedni stał się wówczas dużą sensacją – był szeroko kolportowany w czasie II wojny światowej oraz w czasach PRL-u. W 1939 roku ukazał się w popularnym „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”.

Dwór w Wielogłowach

Dwór w miejscowości Wielogłowy (gmina Chełmiec, GPS: N 49.673733, E 20.693233, w pobliżu kościoła) został wzniesiony w XVII wieku z drewna modrzewiowego. To budynek parterowy, na planie prostokąta, o konstrukcji zrębowej oraz otynkowanych i pomalowanych ścianach. W 1958 roku ostatnia właścicielka dworku - Maria Stuber (Klimek) ofiarowała go Zgromadzeniu Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, które założyły tu klasztor. W kaplicy klasztornej, w zachodniej części dworu, mieszczą się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz figura Dzieciątka Jezus. We wnętrzu obiektu zachowały się fragmenty klasycystycznej polichromiii (odsłonięte podczas prac malarskich). Więcej informacji: www.karmelitanki.pl, tel. (18) 443 23 16.

Czy wiesz, że ... Dwór w Wielogłowach znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Dwór w Laskowej

Drewniany dwór w Laskowej (gmina Laskowa, GPS: N 49.763070, E 20.452540, w pobliżu kościoła i parku) to jeden z unikalnych przykładów polskiej architektury rezydencjonalnej z XVII wieku. Obiekt został zbudowany w stylu barokowym w 1677 r. przez ówczesnych właścicieli wsi – rodzinę Laskowskich. To parterowy budynek pokryty gontowym, wysokim dachem łamanym (tzw. krakowskim).  Dwór wielokrotnie zmieniał właściciela i pełnioną funkcję. Dziś jest własnością rodziny Michałowskich, którzy, po uprzednim uzgodnieniu, udostępniają obiekt do zwiedzania (od  1 kwietnia do 30 września). Warto wtedy zwrócić uwagę na zabytkowy strop nad dawną kaplicą, podzielony dekoracją stiukową, wypełniony polichromią o motywach figuralnych, roślinnych i geometrycznych. Jego środkową część zajmuje malowany na płótnie obraz Chrystusa Błogosławiącego, a narożniki popiersia Ewangelistów. Więcej informacji: tel. (18) 333 30 40.

Czy wiesz, że ... Dwór w Laskowej znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. 

Skansen na Jędrzejkówce w Laskowej

To skansen stworzony z miłości do rodzimej tradycji oraz pasji kolekcjonerskiej przez Barbarę i Krzysztofa Jędrzejek, w miejscowości Laskowa (gmina Laskowa, GPS: N 49.764688, E 20.470472). Prezentowana jest tu kultura ludowa mieszkańców gminy Laskowa. Z okolicznych wsi przeniesniono tu  m.in. spichlerze, suszarnie do owoców, kuźnię, młyn wodny, przydrożną kapliczkę oraz pasiekę. W głównym budynku muzeum znajduje się ekspozycja etnograficzna, na którą składają się takie elementy jak: wiejskie warsztaty rzemieślnicze (m.in. tkacki, stolarski, szewski, krawiecki), kolekcja skrzyń posagowych, oleodruków religijnych, meble, sprzęty używane w gospodarstwie chłopskim w XIX i na pocz. XX wieku, a także narzędzia maszyny rolnicze. Obiekt udostępniony do zwiedzania indywidualnego lub grupowego (wstęp płatny). Skansen nie pobiera opłat za wstęp od osób zamierzających zwiedzić wyłącznie suszarnię do śliw oraz tzw. suszarnię „luftówkę” wybudowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Więcej informacji: www.skansenlaskowa.pl, tel. (18) 33 33 657, 604 801 988, 608 025 236.

Czy wiesz, że ... Skansen na Jędrzejkówce w Laskowej znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Sądecki Park Etnograficzny

Oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu (ul. gen. Wieniawy Długoszowskiego 83b, Nowy Sącz; GPS: N 49.615216, E 20.733466). To skansen regionalny, w którym prezentowana jest architektura drewniana i tradycyjna kultura ludowa historycznej Sądecczyzny. Region ten obejmuje cztery grupy etnograficzne: Lachów Sądeckich, Pogórzan, Górali Sądeckich i Łemków Nadpopradzkich. Na kilkuhektarowym obszarze możemy oglądać ponad 60 obiektów, a wśród nich m.in.: zagrody chłopskie, XVII-wieczny dwór szlachecki, folwark dworski, XVIII-wieczna cerkiew łemkowska, fragment osady Cyganów Karpackich, luźno stojące budynki przemysłu wiejskiego (kuźnia, olejarnia, wiatrak itp.), małą architekturę (kapliczki, krzyże przydrożne, studnie, pasieki, suszarnie owoców. Warto zwrócić uwagę na jeden z sektorów Parku - „Miasteczko Galicyjskie”. Jest to rekonstrukcja galicyjskiej, małomiasteczkowej zabudowy z przełomu XIX i XX wieku. W odróżnieniu od pozostałych części, Miasteczko Galicyjskie pełni tu nieco inne funkcje (konferencyjną, hotelową, gastronomiczną, handlową, a także wystawienniczą). Skansen czynny od maja do października; wstęp płatny. Więcej informacji: www.muzeum.sacz.pl, tel. (18) 441 44 12, (18) 441 81 91.

Czy wiesz, że ... Sądecki Park Etnograficzny znajduje się na trasie Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Klasztor Klarysek w Starym Sączu

Klasztor sióstr Klarysek w Starym Sączu (Plac św. Kingi 1, Stary Sącz, GPS: N 49.562515, E 20.638688) został ufundowany przez księżną Kingę (żonę Bolesława Wstydliwego) w 1280 roku. Księżna po śmierci męża sama wstąpiła do klasztoru. W zbiorach bibliotecznych klasztoru zachowały się cenne rękopisy muzyczne z XIII wieku, który świadczyć mogą o niezwykle wysokim poziomie ówczesnej kultury muzycznej regionu. Jeden z manuskryptów zawiera czterogłosowy conductus Omnia Beneficia - dzieło uważane za najstarszy zabytek polskiej muzyki wielogłosowej. Warto dodać, iż w klasztorze przechowywany jest do dziś sztandar, który w 1683 roku po zwycięskiej bitwie z Turkami Jan III Sobieski podarował klaryskom.  Będąc w Starym Sączu warto zwrócić uwagę na średniowieczną zabudowę rynku, XVII-wieczny dom mieszczański, zwany "Domem na Dołkach" (obecnie muzeum regionalne) oraz gotycki kościół p.w. św. Trójcy i św. Klary. W zabytkowej świątyni uwagę przyciąga m.in. unikalna barokowa ambona z 1671 roku na rzucie gwiaździstym, z bogatą dekoracją rzeźbiarską przedstawiającą drzewo genealogiczne Chrystusa i Jego Matki. Do kościoła przylega kaplica św. Kingi z XIV wieku, w której można podziwiać barokowy ołtarz z posągiem Świętej Księżnej (z ok. 1470 roku), wyrzeźbionym w drewnie lipowym. Pod posągiem, we wnęce, znajdują się relikwie Świętej. Więcej informacji: www.klaryski.sacz.pl, tel. (18) 446 04 99.

Ołtarz Papieski w Starym Sączu

Ołtarz papieski położony w pobliżu klasztoru klarysek na starosądeckich błoniach (ul. Papieska 10, Stary Sącz, GPS: N 49.559874, E 20.648312). To pamiątka po wizycie Jana Pawła II w Starym Sączu 16 czerwca 1999 roku. Podczas tej wizyty papież kanonizował Panią Sądecczyzny - bł Kingę. W 1257 roku książ Bolesław Wstydliwy przekazał na własność Ziemię Sądecką księżnej Kindze, która w 1280 roku ufundowała wspomniany klasztor. Powróćmy jendak do Ołtarza Papieskiego, który od wizyty Jana Pawła II na stałe wpisał się w krajobraz urokliwej Sądecczyzny. Drewniany ołtarz polowy, autorstwa Zenona Andrzeja Remi, nawiązuje do góralskiej architektury pasterskiej. W pomieszszczeniach, gdzie w czasie uroczystości kanonizacyjnych w 1999 roku była zakrystia, mieści się obecnie Muzeum Jana Pawła II, w którym można zobaczyć m.in. obrazy przedstawiające Ojca Świętego i św. Kingę oraz mnóstwo pamiątek po Janie Pawle II (np. ekwipunek i odzież turystyczną, pamiątki z wizyt apostolskich, medale wybite z okazji Pielgrzymek Apostolskich, świeczniki wyrzeźbione w bryłach solnych, pierwsza Piusa Ojca Świętego). Wiecej informacji: www.centrumopoka.pl, tel. (18) 446 14 39, 787 555 585.

ŻYCZYMY CIEKAWYCH WYCIECZEK I NOWYCH ODKRYĆ KRAJOZNAWCZYCH!!!