Przyroda

Treść

Gmina Gródek nad Dunajcem to malowniczy teren, słynący z licznych walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Jego atrakcyjność wynika przede wszystkim z położenia oraz ukształtowania i rzeźby terenu. Poniżej prezentujemy przyrodnicze perełki naszej gminy i jej okolic.

Jezioro Rożnowskie

To sztuczny zbiornik wodny powstały w wyniku spiętrzenia rzeki Dunajec, spełniający równocześnie zadania zbiornika akumulacyjnego (zasobnikowego) oraz retencyjnego właściwego (ochronnego). Jego powierzchnia wynosi 1600 ha, głębokość maksymalna ok. 31 m, długość linii brzegowej – 56 km, długość zbiornika – 22 km. Pojemność całkowita obecnie równa się 193 mln m³, o ponad 30 mln m³ mniej niż w 1943 roku. Natomiast wysokość lustra przy średnim stanie wody wynosi 265 m n.p.m.. Powstały zbiornik oprócz wymienionych już zadań, pełni również funkcje: turystyczną i rekreacyjną. Zwane niegdyś „Sądeckim Morzem” dziś stanowi jedną z najważniejszych atrakcji Sądecczyzny.

Czy wiesz, że … Jezioro Rożnowskie ma nieregularny kształt, przypominający literę S. Jest to uwarunkowane morfologią Doliny Dunajca.

Jezioro Czchowskie

To zbiornik wyrównawczy dla Jeziora Rożnowskiego o powierzchni 346 ha i pojemności 12 mln m³. Jadąc z Krakowa drogą krajową nr 75 w kierunku Nowego Sącza, można je podziwiać od Czchowa (zapora wodna) do Wytrzyszczki (zamek Tropsztyn, prom elektryczny Wytrzyszczka - Tropie).

Dolina Dunajca

Część obszaru gminy Gródek nad Dunajcem leży w Dolinie Dunajca. Płynący między wzniesieniami Dunajec tworzy w tym miejscu malowniczy krajobraz, w który na stałe wpisały się plantacje fasoli "Piękny Jaś z Doliny Dunajca". Jest to niewątpliwie najcenniejsza osobliwość kulinarna naszej gminy. Jan Len w swojej książce "W Dolinie Dunajca" napisał: „Dolina Dunajca to kraina piękna i zdrowa, przepełniona aromatem lasów i czystych wód" (Len J., 1975). Warto dodać, iż w Rożnowie (na Zagórzu) oraz w Tropiu (Tropie - Witowice Dolne) nad Dunajcem poprowadzono kładki linowe dla pieszych. Jest to ciekawa atrakcja nie tylko dla dzieci. Warto zatem włączyć obie kładki w swoje wędrówki po Dolinie Dunajca.

Rożnowskie skałki

To kompleks kilkunastu skał nad brzegiem Jeziora Rożnowskiego (GPS: N 49.760926, E 20.694151). Ich budulcem jest piaskowiec ciężkowicki. Najwyższa z kulminacji dochodzi do 30 m wysokości. Jest tu sporo tras wspinaczkowych, które przyciągają miłośników i amatorów wspinaczki oraz osoby żądne pięknych widoków. Warto jednak dodać, iż kompleks skałek leży na terenie prywatnym, jednakże, pod warunkiem kulturalnego zachowania, nie ma problemów, by się tam wspinać.

Jak dotrzeć do skałek rożnowskich? Jadąc od kościoła w Rożnowie, w kierunku Gródka nad Dunajcem, mijamy przystanek autobusowy po lewej stronie, a niedługo potem po prawej stronie znajduje się domek do wynajęcia „Przy Skałkach” (Rożnów 702) – dawny sklep, za którym należy skręcić w prawo w leśną drogę. 

Czy wiesz, że … Niektóre skały w Rożnowie mają swoje nazwy. Najciekawsze z nich to: Turnia nad Przełazem, Płetwa, Mur, czy Okręt.

Małpia Wyspa

To żartobliwa nazwa wyspy Grodzisko w północnej części Jeziora Rożnowskiego. Niegdyś było to samotne wzgórze na prawym brzegu Dunajca, które w wyniku zalania doliny w 1942 roku stało się wyspą. Obecnie jest to cenny zespół przyrodniczo – krajobrazowy w gminie Gródek nad Dunajcem (od 1995 roku). W celu ochrony krajobrazu oraz licznych gatunków ptaków (łącznie około 165 gatunków) utworzono tu rezerwat ptactwa wodnego. Mimo tego, że obowiązuje zakaz wstępu na teren rezerwatu, zalesiona wyspa z urozmaiconym brzegiem jest atrakcją turystyczną i charakterystycznym elementem krajobrazu gminy. Można by rzec, że Małpia jest dziś wizytówką regionu Jeziora Rożnowskiego.

Czy wiesz, że… „Na Grodzisku istniał w XIV wieku zameczek, którego ślady zasypane są dziś ziemią i porośnięte lasem” (Rypuszyński, 1971). Mowa o skromnych pozostałościach murów zamku, które znajdują się na zalesionym szczycie wyspy Grodzisko. Na podstawie badań zwiadowczych przeprowadzonych w 1993 roku wyróżniono w partii szczytowej odcinek ziemnego wału o wysokości 1 m. Przypuszcza się, że budowlę wzniesiono w 1. połowie XIV wieku. Pełniła ona wówczas funkcję strażnicy na szlaku handlowym biegnącym wzdłuż Dunajca.

Pomniki przyrody

To cenne walory natury, które w gminie Gródek nad Dunajcem występują bardzo licznie. Najciekawsze z nich to: dąb św. Świerada w Tropiu (GPS N 49.795538, E 20.656861), lipy obok kościołów w Rożnowie (GPS: N 49.768587, E 20.686169), Przydonicy, Zbyszycach i Podolu, jesion na Gliniku (GPS N 49.740697, E 20.754828) oraz dęby w Rożnowie (GPS: N 49.773108, E 20.697166), liczące ponad 500 lat.

Czy wiesz, że… Dęby w Rożnowie to najgrubsze dęby ziemi sądeckiej. Drzewa znajdują się przy drodze głównej w Rożnowie, po drugiej stronie sklepu ABC i punktu bankowego.

Ciężkowicko - Rożnowski Park Krajobrazowy

To park krajobrazowy utworzony w 1995 roku na terenie Pogórza Rożnowskiego i Pogórza Ciężkowickiego. W jego otulinie położony jest obszar gminy Gródek nad Dunajcem, ale także gmin: Ciężkowice, Zakliczyn, Rzepiennik Strzyżewski, Gromnik, Korzenna oraz Czchów. Malowniczy krajobraz urozmaicają płynące tu rzeki (m.in. Biała, Dunajec), lasy - pozostałości po Puszczy Karpackiej, wzgórza oraz liczne osobliwości skalne. Ze wzgórz można podziwiać piękne widoki, m.in. na Jezioro Rożnowskie, Dolinę Dunajca, a przy dobrej pogodzie nawet panoramę Tatr. Jednym z doskonałych punktów widokowych na pogórzański krajobraz jest wieża w Bruśniku (gmina Ciężkowice, GPS: N 49.759545, E 20.920329).

Diable Skały

To rezerwat przyrody nieożywionej w rejonie miejscowości Bukowiec (gmina Korzenna, GPS: N 49.749976, E 20.840244) na terenie Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Tworzą go formy skalne zbudowane z piaskowca ciężkowickiego. Szczególną osobliwością rezerwatu jest jaskinia szczelinowa nazywana Diablą Dziurą, której szczeliny mają łączną długość 365 m i różnicę głębokości 42,5 m. Jaskinię można zwiedzać, jednakże wymaga to odpowiedniego przygotowania, sprzętu oraz przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Przez rezerwat poprowadzono ścieżkę przyrodniczo – dydaktyczną, której początek znajduje się przy drodze dojazdowej do kościoła w Bukowcu, poniżej cmentarza. Trasa  składa się z 9 przystanków:  1 – „Diabeł”, 2 – „Bloki skalne”,  3 – „Dwie skały”, 4 – punkt widokowy, 5 – „Samotna skała”, 6 – „Głaz”, 7 – jaskinia „Diabla Dziura”, 8 – „Grzyb”, 9 – „Skała Kapa”.

Czy wiesz, że …  Z nazwą rezerwatu wiąże się ciekawa legenda, wedle której znajdujące się tu skały przyniósł w szponach diabeł aż z Węgier. Miejscowa ludność nie rozumiała bowiem istnienia w lesie tak dużych skał, których nie można przenieść ludzkimi rękami.

Czy wiesz, że … W rezerwacie Diable Skały oprócz skalnych form chronione są również zimowiska nietoperzy podkowca małego i nocka dużego. 

Skamieniałe Miasto

To rezerwat przyrody nieożywionej położony na prawym brzegu rzeki Biała w Ciężkowicach (gmina Ciężkowice, GPS: N 49.776532, E 20.964315), w obrębie Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Zajmuje powierzchnię około 15 ha i rozciąga się od dna doliny Białej, przez zachodnie i północne stoki wzniesienia Skała (367 m n.p.m.) aż po jego grzbiet. Skamieniałe Miasto to rozrzucona gęsto wśród lasu grupa ostańców skalnych, fantazyjnie ukształtowanych wskutek procesów erozji. Największe z nich sięgają 14 m wysokości. Ich budulcem są piaskowce i zlepieńce ciężkowickie. Są wśród nich maczugi, grzyby skalne, platformy, płyty, skałki, grzędy, czy progi. Wymienione  formy skalne przybierają różne kształty, przez co mają specyficzne nazwy, m.in. Grzybek, Piramidy, Grupa Borsuka (Orzeł, Pieczarki, Pianino, Grzyb, Borsuk, Piekiełko), Czarownica, Ratusz, Pustelnia, Cyganka, Warownia Górna i Dolna, Baszta, Skała z krzyżem. Jednej ze skał nadano nazwę Grunwald dla upamiętnienia 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem oraz uczczenia biorących w niej udział kilku rycerzy z okolicy. Skamieniałe Miasto jest dziś największą i najbardziej znaną przyrodniczą atrakcją Pogórza Ciężkowickiego. To także doskonały obiekt dydaktyczny. Istnieje możliwość zorganizowania wycieczki z przewodnikiem po rezerwacie (tel. 509-415-109, centrumprzewodnictwa@gmail.com, www.skamienialemiasto.pl). Rodzinom, dzieciom i młodzieży polecamy także zwiedzenie Muzeum Przyrodniczego w Ciężkowicach.

Czy wiesz, że … Niedaleko rezerwatu Skamieniałe Miasto znajduje się jeden z najgłębszych na Pogórzu Karpackim wąwóz, nazywany Wąwozem Ciężkowickim bądź Wąwozem Czarownic, zakończony tzw. Wodospadem Czarownic. Są to cenne, unikatowe pomniki przyrody na terenie polskich Karpat fliszowych. Ich nazwy wiążą się z legendą, wedle której w opisywanym wąwozie czarownice wraz z diabłami odprawiają swoje sabaty.

Czy wiesz, że … Nazwa rezerwatu również owiana jest mitem. Według legendy znajdujące się tu skały to dawne domy miasta, które niegdyś uległo skamienieniu. W taki sposób mieszkańcy tego miasta zostali ukarani za występne życie.

Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków

To muzeum przyrodnicze w Ciężkowicach (ul. 3-go Maja 34, Ciężkowice, GPS: N 49.790704, E 20.973196), utworzone w 1989 roku. Historia zbiorów jest jednak o wiele starsza. Państwo Tomkowie, których imię nosi muzeum, przez 50 lat kolekcjonowali eksponaty i działali na rzecz ochrony przyrody i to ich kolekcje są dziś cennymi ekspozycjami muzealnymi. Najważniejszą część stanowi około 200 gatunków ptaków, wśród których znajdziemy rzadkie oraz wymarłe okazy, znajdujące się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Bogata jest również  kolekcja entomologiczna, która liczy około pół tysiąca owadów (głównie motyle). W muzeum zobaczymy ponadto trofea łowieckie, dioramy, liczne modele roślin naczyniowych, a także skamieniałości oraz stanowiska interaktywne, które wzbogacają muzealne zbiory. Wśród stanowisk interaktywnych na uwagę zasługują: budowa ciała ptaka, projekcja rzeki, fotogaleria cyfrowa oraz szklana podłoga, pod którą odtworzono fragmenty siedlisk i wybrane zbiorowiska roślinne. Więcej informacji: tel. (14) 65 10 038, (14) 65 10 032,  www.muzeum.ciezkowice.pl; wstęp płatny.

ŻYCZYMY NIEZAPOMNIANYCH WRAŻEŃ!!!